Od dnia 1 stycznia 2019 r. ustawodawca wprowadził w ustawie VAT regulacje dotyczące tzw. bonów jednego i różnego przeznaczenia. Zgodnie z art. 2 pkt 41 ustawy VAT pojęcie bon oznacza instrument, z którym wiąże się obowiązek jego przyjęcia jako wynagrodzenia lub części wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenie usług, w przypadku którego towary, które mają zostać dostarczone, lub usługi, które mają zostać wykonane, lub tożsamość potencjalnych dostawców lub usługodawców są wskazane w samym instrumencie lub określone w powiązanej dokumentacji, w tym w warunkach wykorzystania tego instrumentu.
Wspomniane bony ustawodawca dzieli na dwie grupy:
- bony jednego przeznaczenia;
Są to bony, w przypadku których miejsce dostawy towarów lub świadczenia usług, których bony dotyczą, oraz kwota należnego podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze z tytułu dostawy tych towarów lub świadczenia tych usług są znane w chwili emisji tych bonów,
- bony różnego przeznaczenia – a więc bony inne niż bon jednego przeznaczenia.
Należy przy tym pamiętać, iż zgodnie z art. 8a ust. 1 pkt 1 ustawy VAT transfer bonu jednego przeznaczenia dokonany przez podatnika działającego we własnym imieniu uznaje się za dostawę towarów lub świadczenie usług, których ten bon dotyczy. Obowiązek podatkowy, w odniesieniu do omawianej czynności powstaje, zgodnie z art. 19a ust. 1a ustawy VAT z chwilą transferu bonu jednego przeznaczenia.
W związku ze wspomnianymi regulacjami może się więc pojawiać pytanie jak traktować bony w przypadku możliwości wystąpienia tzw. dostawy eksportowej. Załóżmy, iż polska firma A. sprzedała dla norweskiej firmy B. bony, które polska firma A. ma obowiązek przyjąć jako wynagrodzenie za dostawę odzieży w prowadzonej przez nią sieci hurtowni na terenie polski. Okres ważności bonu wynosi 2 lata. Stawka VAT dla dostawy wspomnianej odzieży wynosi 23%. Firma norweska będąca nabywcą bonów deklaruje jednak, iż ma zamiar wywieźć wspomniany towar poza UE, a więc iż właściwa będzie stawka 0%. W opisanym przypadku w pierwszej kolejności należy przeanalizować, czy wspomniane bony należy zakwalifikować jako bony jednego, czy też różnego przeznaczenia.
Gdyby wspomniane bony były sprzedane np.: dla polskiego konsumenta i wiązały się tylko z dostawami krajowymi nie ulegałoby wątpliwości, iż mamy do czynienia z tzw. bonem jednego przeznaczenia. Znane byłoby bowiem zarówno miejsce dostawy towarów (terytorium Polski), jak i kwota podatku należnego (stawka 23%). W przypadku jednak, gdy bon może być wykorzystany zarówno przy dostawach krajowych, jak i przy dostawach eksportowych, w świetle wskazanych wyżej definicji, należałoby uznać, iż będzie to tzw. bon różnego przeznaczenia, a więc transfer bonu nie podlegałaby opodatkowaniu VAT były on bowiem traktowany jako bon różnego przeznaczenia. Problematycznym zagadnieniem może być również sytuacja, gdy kontrahenci ustalają, iż bon może być wykorzystany tylko przy dostawach eksportowych, warto bowiem pamiętać, iż o możliwości zastosowania stawki 0% decyduje spełnienie dodatkowych warunków (np.: posiadanie odpowiednich dokumentów). Naszym więc zdaniem w momencie transferu nie ma możliwości ustalenia, czy warunki te będą spełnione w przypadku dostawy, za które wynagrodzenie zostanie uiszczone bonem. W efekcie więc nie ma możliwości ustalenia kwoty VAT należnego, co prowadziłoby do wniosku, iż będzie to bon różnego przeznaczenia. Należy pamiętać, iż kwalifikacja bonu jako jedno lub różnego przeznaczenia wywołuje istotne skutki na gruncie podatku VAT. W przypadku bonów jednego przeznaczenia obowiązek podatkowy powstaje bowiem w momencie transferu bonu, natomiast w odniesieniu do bonów różnego przeznaczenia – dostawa towarów wystąpi dopiero w momencie dokonania dostawy, za którą wynagrodzenie uiszczono bonem.
Problematycznym tematem może być, zagadnienie bonów różnego przeznaczenia a zaliczek na eksport towarów. Warto bowiem pamiętać, iż w przypadku zaliczki na eksport towarów niespełnienie określonych przez ustawodawcę warunków skutkuje koniecznością opodatkowania jej według stawki krajowej, natomiast transfer bonów różnego przeznaczenia nie wywołuje skutków na gruncie ustawy VAT do momentu realizacji dostawy, za którą wynagrodzenie zostanie uiszczone bonem różnego przeznaczenia.